مبانی منطقی طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری دولتی برای تحقق عدالت حق‌مدار (براساس نهج‌البلاغه)

نویسندگان

چکیده

این مقاله حاصل پژوهشی است که با عنوان «طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری دولتی برای تحقق ‌عدالت ‌اجتماعی،‌ بر مبنای‌ مدل حکومت‌ حق‌مدار علوی ‌در نهج‌البلاغه» انجام‌ ‌پذیرفته ‌است. در این پژوهش، پنج فرضیه مدنظر قرار گرفته‌اند که بر «ویژگی‌های اهداف»، «نحوه تدوین دستور کارها و شکل‌دهی به خط‌مشی‌ها»، «ماهیت روش‌ها و رویه‌های اجرایی»، و «نحوه ارزیابی سیستم خط‌مشی‌گذاری حق‌مدار» دلالت دارند؛ ضمن این‌که‌ در فرضیه پنجم بر «حساسیت اعضای جامعه به حق‌طلبی و عدل‌پذیری»، به مثابه یکی از عوامل بسیار مهم مؤثر بر استقرار و پایداری حکومت عدل تأکید شده است؛ زیرا پیامد نهایی فعالیت هر سیستم خط‌مشی‌گذاری در جامعه ارزیابی می‌شود و اعضای جامعه از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر استمرار فعالیت سیستم حکومتی حق‌مدار محسوب می‌شوند. در این تحقیق، علاوه بر تحلیل محتوای مباحث مربوط به عدالت در نهج‌البلاغه، از روش تحلیل منطقی، برای استخراج اصول منطقی مبنایی معرف عدالت حق‌مدار استفاده شده است. حاصل کار، دستیابی به مجموعه‌ای از اصول و مبانی منطقی است که می‌توان ویژگی‌های اصلی سیستم خط‌مشی‌گذاری حق‌مدار را برمبنای آن تعریف کرد. اگرچه این تحقیق بر مبنای متن نهج‌البلاغه انجام‌ شده، اما رویکرد ایدئولوژیک نداشته‌و با رویکرد علمی کمال‌جویانه، در صدد دستیابی به متقن‌ترین و منقح‌ترین وجوه معرف عدالت حق‌مدار بوده است. از این‌رو، در جریان آن از روش تحلیل منطقی استفاده شده است؛ روشی که قابلیت دارد برای تحلیل هر متنی مورد استفاده قرار گیرد و اگر این کار با نهج‌البلاغه انجام‌ شده، توفیق محقق بوده که به یکی از بهترین و غنی‌ترین منابع معرف عدالت حق‌مدار دست یافته است. حاصل کار، تدوین نظام منطقی نهایی است که بر پنج اصل توحید، برابری مبتنی بر یکسانی در خلقت، آزادی و اختیار ناشی از همانندی در خلقت، تناسب حق و تکلیف،و تسهیل کمال‌گرایی بنیان نهاده شد و با استناد به نهج‌البلاغه، نوزده قضیه از اصول فوق استنباط گردید که با تشریح برخی ابعاد نظریه عدالت حق‌مدار، امکان تعیین شاخص‌های غالب طراحی سیستم را فراهم می‌آورند. براساس این پنج اصل و قضایای استنباط شده از آن‌ها، عدالت آمیزه‌ای از برابری و آزادی است که بر پایه توحید و اعتقاد به یکسانی خلقت، ثبات یافته، با تأکید بر ضرورت تناسب حق و تکلیف پویا و منعطف گشته، با معطوف شدن به کمال‌گرایی جهت می‌یابد. بنابراین آموزه حق‌مدار، تحقق عدالت را مستلزم تمهید شرایط دستیابی همه آحاد جامعه به حق خود در برخورداری از امنیت کامل، رفاه نسبی، و آگاهی کافی می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Logical Principles of Designing Public Policy Making System to Achieve Truth-Oriented Justice

نویسندگان [English]

  • A.A. Pourezzat
  • S.M. Alvani
چکیده [English]

This article demonstrates a part of findings of a research that has been designed with the intention of determining the characteristics of the desired public policy making system for achieving social justice. To begin with, James P. Sterba's categorization of alternative political perspectives to justice is reviewed and then "truth – oriented" justice is studied.
To reach a precise and scholarly definition, "logical analysis method" was used. One of the richest available sources to define the dimensions of truth-oriented justice in the political, economic, and cultural arenas of social life, named Nahjolbalagha, was selected. Thereafter a set of logical and rational statements that introduce the logical principles of truth-oriented justice was extracted. Referring to the scholars and experts in related fields, the statements were edited and the final logical system was designed based on finalized system.
This system seems to be in accordance with Imam Ali's viewpoints as a person who's attempt to implement justice, has made his name identical to "fairness and justice" and his governmental procedures and practices provided one of the best and the most valuable verbal and behavioral artifacts in relation to truth-oriented justice.
According to the findings of this research, Imam Ali's logical system of policy making was based on the following five logical principles: "Unification" "Equality based upon unification" "Liberty and freewill based upon unification" "Balance of right and duty" and "Excellence-driven system of creation".
Based upon these five logical principles and other findings from Nahjolbalagha, nineteen theorems were inferred which describe the dominant criteria of the truth-oriented policy making system. The truth-oriented justice doctrine, describes justice as a blend of liberty and equality that is resulted from "unification" and "equality and Liberty of humans in creation" and is also flexible due to the principal of balance of right and duty, under different conditions in order to be in harmony with "excellence-driven system of creation". Therefore, the truth-oriented justice doctrine implies that all people take advantage of full security, relative welfare and to be aware of what is going on his / her surrounding.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agenda Setting &
  • Policy Formation, Policy Implementation &
  • Evaluation, Goal Society, Dominant &
  • Trade-off Criteria of Just Society, Logical System of Truth-Oriented Justice